Гаиләдә газлайтинг - сезгә ышанмаганда нишләргә?
Газлайтинг - психологик көчләүнең катлаулы формасы, ул чынбарлыкны үз кабул итүенең дөреслегенә ышанычны какшатуга юнәлдерелгән.
Манипуляторның чагылышы ничек булырга мөмкин:
Шаярту һәм шаярту, әгәр бу эпизодик характерда булса. Еш кына мондый күренешләр әңгәмәдәшне рәнҗетә.
Склочный характерлы.
Җәза бирү теләге.
Кешене буйсындыру омтылышы.
Җинаятьчел ниятләр. Бу очракта психологик манипуляцияләр табыш алу максаты белән үткәрелә. Иң ачык мисал-туганнары, алар гаилә әгъзасының байлыгын үзләштерергә тырышып, аны акылдан шашкан дип тану өчен күп көч куялар.
«Газлайтинг» (gaslighting) термины үзенең килеп чыгышы белән Патрик Гамильтонның «Газовый свет» (1938) пьесасына бурычлы. Сюжетта ир, җинаятьне яшерү максатыннан, хатынын системалы рәвештә манипуляцияли, аны үз сәләтләренә шикләнергә мәҗбүр итә (мәсәлән, аны газ яктысының ялтыравы — аның хыялының күренеше дип ышандыра).
Манипулятор (газлайтер) үзен объектив мәгълүматның бердәнбер релевант чыганагы итеп күрсәтә, шуның белән корбанда патологик бәйлелек формалаштыра. Бу бердәнбер ялган түгел, ә корбанның кабул итү, Хәтер һәм когнитив функцияләрен инвалидлаштыру максаты булган шәхесара манипуляциянең озакка сузылган процессы.
Социаль психология һәм көч куллану психологиясе өлкәсендәге тикшеренүләр газлайтинг үзәген тәшкил итүче төп тактикаларны аерып күрсәтергә мөмкинлек бирә:
1. Күренеп торганны инкарь итү. "Бу булмады", "син барысын да уйлап чыгардың", "Мин беркайчан да моны әйтмәдем". Сез сөйләшүне төгәл хәтерлисез, ләкин сезне үзегезгә шулай тоелган дип ышандыралар.
2. Сезнең хисләрегезне киметү. "Син артык кискен реакция ясыйсың", "мондый сизгер булма", "бу шаяру гына, ә син юморны аңламыйсың". Сезнең хис-кичерешләрегез дөрес түгел һәм адекват түгел дип игълан ителә.
3. Гаепне күчерү. Сез проблема турында фикер алышырга тырышканда, манипулятор барысында да сезне гаепли. "Әгәр үзеңне яхшы тотсаң, мине моңа кадәр җиткерер идеңме?", "Мин шулай әйтергә мәҗбүр, чөнки син мине котыртасың".
4. Хәтергә ышанычны какшату. "Синең һәрвакыт начар хәтерең иде", "сиңа ышанырга ярамый, син барысын да онытасың һәм актарасың". Сезгә системалы рәвештә хәтерегез ышанычсыз дип ышандыралар.
5. Буталчыклык тудыру. Манипулятор үз-үзенә каршы килә, бер вакыйганың төрле версияләрен бирә,сез үзегез кайда дөреслекне аңлаудан туктаганчы.
6. Сезнең аек акылыгызны киметү. "Синең белән нәрсәдер дөрес түгел", "сиңа психиатрга вакыт" кебек фразалар (кайгыртудан түгел, гаепләү буларак әйтелә) Сезнең ышанычны тулысынча какшату өчен кулланыла.
7. Башкаларны куллану. Манипулятор аның вакыйгалар версиясен расласын өчен дусларын, туганнарын яки хезмәттәшләрен җәлеп итәргә мөмкин: "барысы да синең адекват булмавыңны күрә, теләсә кемнән сора".
Газлайтингның хроник йогынтысы корбан психикасында структур һәм функциональ үзгәрешләргә китерә.
Әгәр сез бу тасвирламада үзегезне белгәнсез икән һәм сезгә ашыгыч ярдәм кирәк икән, исегездә тотыгыз: Сез ялгыз түгел. Сез һәрвакыт "ашыгыч чакырулар хезмәте -112" мөрәҗәгать итә аласыз, анда квалификацияле психологлар сезгә ярдәм күрсәтә алачак.
Үзеңне ничек сакларга һәм газлайтинг челтәренә эләкмәскә?
Иң яхшы яклау-үз шәхси чикләреңне һәм тәнкыйди фикерләвеңне ныгыту.
Беренче адымнарны ясап, ярдәмне "112" номеры буенча безнең психологларга мөрәҗәгать итеп ала аласыз.